Bartók – Concert voor orkest
Een Hongaar in New York. Gekweld door ziekte en heimwee. Wat een treurnis voor een man die jarenlang met een bandrecordertje zijn vaderland Hongarije en omliggende landen afstroopte om de volksmuziek vast te leggen en te behouden voor toekomstige generaties. Bartok: ‘Het waren de gelukkigste dagen uit mijn leven die ik in de dorpen temidden van boeren doorbracht.’ Zijn verzameling bestond uit ongeveer 40.000 volksliederen. Een levenswerk waar hij gedwongen afstand van moest doen. Veel is door de nazi’s vernietigd.
Béla Bartók (1881-1945), opnieuw een groot componist die door toedoen van nazi-Duitsland in eenzaamheid en armoe, ver van huis stierf.
In de jaren 30 werd zijn muziek in Duitsland als ‘entartet’ beschouwd en werden zijn werken verboden. In 1940 vluchtte Bartók naar Amerika om de nazi’s te ontlopen. Bartók was een antifascist die het eenvoudig vertikte om als pianist in Duitsland op te treden. Als gevolg van deze houding werd zijn muziek in Duitsland en Italië verboden.
In Amerika was men blijkbaar nog niet toe aan zijn muziek. Armoede en eenzaamheid waren het gevolg. In 1944, een jaar voor zijn dood, werd zijn vijfdelige Concert voor orkest ten doop gehouden. Het werd een gigantisch succes. Nog geen jaar later overleed Bartók in New York. Het Concert behoort inmiddels tot het ijzeren repertoire in de concertzaal.
Bartóks werken vallen op door hun moderniteit, dissonanten en vaak agressieve ritmes. Zelfs een instrument als de piano wordt door Bartók gebruikt als slaginstrument. Het zal dan ook enige inspanning kosten om naar Bartóks Concert voor orkest uit 1943 te luisteren, alhoewel de ergste moderniteit al voorzichtig had plaatsgemaakt voor terughoudendheid en mildheid. Bent u eenmaal aan het stuk gewend, dan zult u het stuk ongetwijfeld vaker tevoorschijn halen.
Op het eerste gehoor doet het Concert voor orkest denken aan het oude Concerto grosso waarin een klein ensemble een dialoog voert met het orkest. Bartók plaatst dan wel een klein ensemble tegenover een groot, maar het kleine ensemble verandert steeds van bezetting.
Algemeen wordt aangenomen dat het Concert voor Orkest, dat een jaar voor zijn dood werd gecomponeerd, een autobiografisch werk zou zijn: de mens Bartok in Amerikaans ballingschap en de weemoed naar het thuisland Hongarije.
Deel 1 Introductie (andante) 2 Spel van de paren (Scherzando) 3 Elegia (andante) 4 Intermezzo (allegretto) 5 Finale (presto)
Heeft u een opmerking of aanmerkingen over dit item, horen wij dit graag van U.
BARTOK CONCERT VOOR ORKEST NUMMER043
