Brahms – Best of

BEST OF BRAHMS. Lijst met de meest geliefde composities van Johannes Brahms (1833 – 1897). De titels en volgorde kwamen tot stand door lezers van Klassiekemuziek.tv

1. Deutsches Requiem
2. Vioolconcert
3. Symfonie 1
4. Altrapsodie
5. Hongaarse dansen
6. Pianoconcert 1
7. Symfonie 4
8. Haydn variaties
9. Vier ernste Gesänge
10. Pianokwintet

1. Deutsches Requiem. De teksten voor het eerste deel van dit requiem haalde Brahms uit Matthaus 5: ‘Selig sind die da Leid tragen’. In dit deel ontbreken de violen, wat direct al een sombere sfeer oproept. Het tweede deel ‘Denn alles Fleisch ist Gras’ (Petrus 1) is een van de mooiste stukken treurmuziek uit de muziekhistorie. De geheimzinnige paukenslagen roepen in dit deel een emotionele, haast onheilspellende sfeer op.

2.Vioolconcert. Een donker klinkend symfonieorkest opent met flarden van het hoofdthema dat later door het solo-instrument wordt uitgebreid en afgerond. Echter niet voordat de violist zijn kunsten als virtuoos moet vertonen, wat als een kenmerk van de romantiek beschouwd kan worden. Het  tweede deel begint heel voorzichtig, bijna mysterieus. In een zeer langzaam tempo bereiden houtblazers het volgende vioolthema voor. En dan, plotseling, is daar het klapstuk van het concert: een energiek, haast agressief thema ingezet door de viool en direct beantwoord door het orkest. Een temperamentvol rondo met Hongaarse trekken, waarbij de viool direct met het vurige hoofdthema inzet. Een geweldige en onstuimige finale dat het publiek wakker schudt na het dromerige eerste deel.

3. Symfonie 1. Brahms had zijn Symfonie 1 al een tijdje op zak, maar durfde er niet mee naar buiten te komen. Het zou immers de eerste symfonie na de negende van Beethoven worden! Op aandringen van zijn vriendin Clara Schumann (1819 – 1896) heeft hij het werk uiteindelijk toch uitgebracht.

4. Altrapsodie. De tekst van Altrapsodie is van Wolfgang von Goethe uit zijn Härzreise, waarin een eenzaam mens geschilderd wordt. Brahms maakt er een meeslepend werk van, met een ragfijne klank. Elke massaliteit ontbreekt. Trompetten, trombones en pauken zijn weggelaten en net als in het Deutsches requiem spelen strijkers op sommige momenten gedempt. Brahms moet zich tijdens het componeren van dit werk wel erg terneergeslagen gevoeld hebben. Aan het einde van het klaaglied laat Brahms het mannenkoor de droefheid plaatsmaken voor hoop en troost.

5.Hongaarse dansen. Van de violist Ede Reményi leert Brahms de Hongaarse volksmuziek kennen. Wellicht heeft de omgang met hem ertoe bij gedragen dat Brahms later zijn twintig beroemde Hongaarse dansen gaat schrijven. Het betreft hier 21 dansen voor vierhandig piano. Later zou hij transcripties maken voor piano tweehandig, tevens orkestreerde hij de dansen voor symfonieorkest. De meest geliefde Hongaarse dans is nummer 5.

6.Pianoconcert 1. De eerste uitvoering van het Pianoconcert 1 in d mineur opus 15 uit 1858 werd een fiasco. Het publiek was bij soloconcerten gewend dat er ijverig en vooral virtuoos gestreden werd tussen instrument en orkest. Maar daar was hier geen sprake van. Het leek warempel wel een symfonie!

7. Symfonie 4 van Johannes Brahms is een must. Het is een monument onder de symfonieën. Het is onbegrijpelijk dat critici in 1885 hun bedenkingen hadden bij de eerste uitvoering van de symfonie. Hoe dan ook, de toen 51 jarige componist vond het zijn meest geslaagde werk, en velen met hem. Overigens zal niet iedereen dit beamen, want menig muziekliefhebber zet het Deutsches requiem bovenaan hun lijstje met Brahms werken. Brahms zelf was de dirigent tijdens de première van Symfonie 4 in Meiningen op 25 oktober 1885. Het werk werd het laatste van zijn symfonieën. Symfonie 4, misschien wel zijn magnum opus, staat in de toonsoort van e mineur en duurt ongeveer 40 minuten.

8.Haydn Variaties. Brahms kennen we als de man van het volkslied, de vier prachtige symfonieën en het indrukwekkende Deutsches requiem. Bovendien was hij een kei in het fabriceren van thema’s met variaties waarvoor hij vaak teruggreep op thema’s van eerdere componisten zoals Schumann, Händel en Paganini. Maar Brahms’ meest indrukwekkende variatiewerk is ongetwijfeld de Haydn Variaties opus 56 uit 1873 (Variationen über ein Thema von Joseph Haydn). Het hoofdthema is overigens niet van Haydn, het gaat hier om een traditioneel koraal dat Haydn in een divertimento voor blaasinstrumenten gebruikte, het zogenaamde Sint Antonius Koraal. Brahms maakte acht variaties op dit thema. De oorspronkelijke melodie schreef hij, zoals Haydn het bedoelde, voor houtblazers. Er bestaat ook een uitvoering voor 2 piano’s. Dikwijls speelde Brahms dit met zijn vriendin Clara Schumann.

9.Vier ernste Gesänge (1896), opus 121, zijn vier indrukwekkende liederen met Bijbelteksten voor mannenstem (bas of bariton) en orkest waarin Brahms afstand neemt van zijn andere liederen, die vaak over de liefde of over de natuur gaan. Vier ernste Gesänge zijn dan ook een uitzondering in het oeuvre van Brahms, omdat hij zich in zijn werk slechts zelden blootgaf over kwesties die te maken hebben met kerk en geloof. De teksten van de eerste drie liederen gaan over de vergankelijkheid van het leven. Brahms liet zich hierin inspireren door teksten uit het Oude Testament. Het vierde lied, uit het Nieuwe Testament, spreekt over geloof, hoop en liefde. Van Brahms is bekend dat hij niet uitgesproken godsdienstig was en leefde.

10.Brahms schreef zijn Strijkkwintet 2 in G opus 111 in 1890. De componist noemde het werk zijn zwanenzang. Brahms was nog geen 60 jaar en van treurigheid in het werk is weinig sprake. Integendeel, het klinkt sprankelend, levendig, zeg maar gewoon levenslustig! Eigenlijk had Brahms het materiaal uit dit kwintet voor symfonische doeleinden bedacht (een symfonie?), doch hij scheen hier niet uit te kunnen komen. En inderdaad heeft het Strijkkwintet 2 soms het karakter van een symfonie. De bijnaam is het Prater kwintet, het beroemde park in Wenen waar Brahms veel verbleef. In het Prater traden dagelijks zigeunerorkestjes op. In het laatste deel van Strijkkwintet is dit te horen.

Heeft u een opmerking of aanmerkingen over dit item, horen wij dit graag van U.

BRAHMS BEST OF BRAHMS NUMMER 1000