Mahler – Symfonie 9
Zo rond 1900 was Gustav Mahler (1860 – 1911) een grootheid in Wenen. Niet als componist, maar als dirigent. Met uiterste precisie leidde hij koor en orkest van de Hofoper. Daarbij ging hij soms meedogenloos met zijn orkestleden om. Mahler stelde ongehoord hoge eisen aan precisie en klank. Conflicten konden niet uitblijven. Tenslotte werd de situatie onhoudbaar, de musici hadden genoeg van hem. Door de muzikale elite en vooral ook de muziekcritici werd hij niet van harte beloond, waarbij zijn Joodse achtergrond als een negatieve omstandigheid gold. Mahler brak met zijn orkest en verhuisde naar New York.
In die Amerikaanse stad, waar Mahler tussen 1907 en 1910 verblijft, is hij niet meer de oude. Tot overmaat van ramp overlijdt zijn vierjarig dochtertje en gaat zijn vrouw Alma bij hem weg. Zelf lijdt hij aan een ongeneeslijke hartziekte. Mahler kan het niet aanvaarden dat critici en luisteraars nauwelijks belangstelling hebben voor zijn werken als componist. Mahler sterft kort daarna, in 1911.
Aanvankelijk had de Oostenrijker Mahler uit bijgeloof niet de moed om een Symfonie 9 te componeren. Immers, zowel Beethoven als zijn leermeester Bruckner stierven na hun Negende symfonie! Toch kwam het er van, Mahler begon aan zijn Symfonie 9 en voltooide het werk in 1910, hetzelfde jaar als hij zijn vrouw Alma kwijtraakt aan de beroemde architect Walter Gropius.
De wereld in klank vangen: dat was voor Mahler het belangrijkste van het componeren. Nadat hij in zijn alles overtreffende Symfonie 8 naar eigen zeggen het universum tot resoneren had gebracht, stelde hij zijn late werk in het teken van de verstilling. Zijn Symfonie 9 – de laatste die hij wist te voltooien – werd een lofzang op het leven, uitmondend in een ongrijpbaar verklinkend afscheid. Het werk is geschreven voor een zeer uitgebreid symfonieorkest in D majeur en telt 4 delen: andante – zoals in ländler – allegro – adagio. Symfonie 9 duurt 75 tot 90 minuten
Het hoofdthema uit het eerste deel van Symfonie 9 is weemoedig en een strijd op leven en dood. Het derde deel omschrijft Mahlers biograaf als zelfspot en wereldverachting. Het vierde deel, het adagio, is één van de indrukwekkendste stukken die Mahler schreef. Het werk wordt gezien als het einde van het tijdvak romantiek. Zelf heeft Mahler een uitvoering van Symfonie 9 niet mee mogen maken. In 1912 beleefde het haar première in Wenen onder leiding van Bruno Walter. In 1918 speelde het Concertgebouworkest in Amsterdam het werk onder leiding van Willem Mengelberg.
In 1968, zes weken na de moord op Dominee Martin Luther King en twee weken voor de moord op Robert Kennedy, leidde dirigent Bernard Haitink het Concertgebouworkest in Mahlers Symfonie 9 tijdens het festival Praagse Lente. Drie maanden later viel Rusland Tsjecho-Slowakije binnen.
Heeft u een opmerking of aanmerkingen over dit item, horen wij dit graag van U.
MAHLER SYMFONIE 9 NUMMER004
Nota bene
In 1907 vertrok Mahler naar New York. In Wenen had hij geen verweer tegen het antisemitisme van zowel pers als orkestleden van de Weense opera. Hij ging werken bij de Metropolitan Opera en het New York Philharmonic. Maar gelukkig was hij daar allerminst. In Europa gold hij als de beste dirigent ter wereld maar blasé New York had voor niets en niemand ontzag. Mede door huwelijksperikelen en ziekte stortte hij in en overleed in 1911 in Wenen.
‘Mijn symfonieën bevatten de inhoud van mijn leven. Wie ze kan lezen weet hoe het met mij gesteld is.’
