Mendelssohn – Vioolconcert
Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) werd in Hamburg geboren als zoon van een schatrijke joodse bankier en een artistieke moeder die haar jonge kinderen onderwees in muziek en tekenen. De Mendelssohns waren, zoals veel Duitse joden, tot het christelijke geloof overgegaan. Felix groeide samen op met zijn zusje Fanny. Beide waren wonderkinderen. Al op zeer jeugdige leeftijd componeerden de kinderen pianomuziek bij Shakespeare’s Midzomernachtsdroom (archief). Als kind kreeg Mendelssohn piano- en (alt)vioolles. Bovendien volgde hij samen met zijn zusje theorie- en compositie lessen bij de bekendste musici uit Duitsland.
Naast muziek toonde Felix grote belangstelling voor literatuur en schilderkunst. Er zijn zelfs enkele schilderijen van de componist bewaard gebleven. Fanny Mendelssohn (1805 – 1847) heeft een reeks composities nagelaten, waaronder een opvallend mooi Pianotrio (zie archief). Felix zelf componeerde als puber een tiental volwaardige en vrijwel volmaakte Symfonieën voor strijkinstrumenten die rond zijn dertiende jaar ontstonden. Voor het merendeel bedoeld als ‘huiswerk’ voor zijn leraar Zelter. Korte symfonietjes weliswaar (Symfonie 2 heeft een tijdsduur van ruim tien minuten), maar een lust voor het oor. Hoewel deze werken de invloed van Bach en de late Mozart verraden, schemert in deze noten toch al de componist door van meesterwerken als het Vioolconcert en de muziek bij een Midzomernachtsdroom.
Een pareltje onder de vioolconcerten wordt Mendelssohn’s Vioolconcert opus 64 in e mineur uit 1844 genoemd. De première vond plaats in maart 1845 in Leipzig met Ferdinand David als solist, aan wie het opgedragen is. Het werk behoort zonder meer tot de meest geslaagde vioolconcerten uit de muziekliteratuur. Het zou zijn laatste grote orkestwerk worden. Als jongen had hij reeds twee vioolconcerten geschreven.
Vaak beweren critici dat Felix Mendelssohn’s instrumentale muziek te weinig diepgang kent. Het zou allemaal te luchtig klinken, te zonnig, te verfijnd. Dit soort beweringen hebben vaak betrekking op bovengenoemd Vioolconcert en een ander topwerk, Symfonie 4, bijgenaamd de Italiaanse symfonie (archief). Het toeval wil dat juist deze twee de meest gespeelde werken van Mendelssohn zijn! Sterker nog, Mendelssohns Vioolconcert behoort tegenwoordig samen met bijvoorbeeld met die van Beethoven, Tsjaikovski, Brahms, Bruch en Sibelius, tot de top van de romantische vioolconcerten (archief).
In Mendelssohns Vioolconcert overheerst de melodie, de lyrische zang van de viool, gedragen door het orkest. Zonder de gebruikelijke inleiding van het orkest, de expositie, zet de viool direct haar eerste magnifieke thema in. Een helder thema dat zich afspeelt in het hoge register. Vrijwel het gehele concert eist het instrument de aandacht op. Zeer opmerkelijk is dat de drie delen ononderbroken in elkaar overgaan. Aan de tempoverschillen en nieuw thematisch materiaal moet de luisteraar oordelen welk van de drie delen er op dat moment gespeeld wordt.
Vanwege zijn Joodse afkomst werd het uitvoeren van Mendelssohns werken door de nazzi’s verboden. Het Vioolconcert van Felix Mendelssohn werd in Amsterdam na vijf jaar van gedwongen zwijgen pas weer gespeeld door het Concertgebouworkest, op 1 september 1945. Solist was toen de joodse concertmeester Jo Hekster.
Heeft u een opmerking of aanmerkingen over dit item, horen wij dit graag van U.
MENDELSSOHN VIOOLCONCERT NUMMER034
Nota bene
Door straatjongens werd hij bespuwd en voor rotjood uitgescholden. Maar de beroemde schrijver Goethe aanbad het wonderkind met zijn lange krullen. Als de jonge musicus bij hem op bezoek was en voor hem pianospeelde werd hij overladen met complimenten en kussen.
Ik ben Saul en jij bent David, schreef Goethe in een van zijn brieven aan de jonge Felix. Kom naar mij toe als ik bedroefd ben en breng mijn ziel tot rust met jouw zoete harmonieën.
