Nielsen – Symfonie 4 en 5

De Deense componist Carl Nielsen (1865-1931) kwam uit een gezin met 14 kinderen. Al van jongs af aan had Carl de neiging om alles wat er op dat moment aanwezig was te gebruiken als trommel. Daar moest hij het mee doen, want door armoe waren er geen muziekinstrumenten in huis. Vanaf zijn 14e speelde hij kornet in een militair kapel. Een rijke weldoener merkte het talent van Carl op en stelde de middelen beschikbaar zodat Carl muzieklessen kon volgen.  Dit deed hem tenslotte in 1884 belanden op het conservatorium van Kopenhagen, waar hij een vioolstudie begon. Tot 1908 werkte hij als orkestviolist. Daarna werd Nielsen dirigent bij de Deense opera.

Wat Sibelius was voor Finland, was Carl Nielsen voor Denemarken. De componist schreef behalve 6 symfonieën, de Helios ouverture, een Klarinetconcert en een zeer opvallend Fluitconcert. In zijn land gold hij als de vernieuwer van de klassieke muziek. Hij deed afstand van de late romantici Antonin Dvorak (1841 – 1904) en Johannes Brahms (1833 – 1897). Men vond zijn muziek zelfs aansluiten bij het werk van de Rus Dmitri Sjostakovitsj (1906 – 1975).

Symfonie 4 werd tijdens de eerste wereldoorlog geschreven. Een donkere tijd voor de componist mede door het feit dat hij scheidde van zijn vrouw en afscheid nam van zijn baan als dirigent. Symfonie 4 bevat een dramatisch duet, of beter gezegd een duel, voor paukenisten. De ondertitel: Het onuitblusbare verwijst volgens de componist naar de wil tot leven. ‘Muziek is leven, en is net als het leven onuitblusbaar.’ aldus de componist. Die onstuitbare levenskracht spreekt uit zijn Symfonie 4, de meest populaire symfonie van Nielsen. Onder een spervuur van de knallende pauken toont de muziek zich sterker door strijd, om te gloriëren in een stralend slot.

De muziek uit Nielsens Symfonie 5 uit 1922 komt uit een tijd waarin de aloude taal van de muziek werd afgebroken en verdrongen door nieuwe, soms abstracte, en voor velen onbegrijpelijke klanken. Muziek ook uit een tijd waarin de wereld aan het bijkomen was van de Eerste Wereldoorlog. Nielsens Symfonie 5 geeft een aangrijpend tijdsbeeld. De symfonie behandelt de chaos die de aloude orde aantast. Zo doet de kleine trom in het werk verwoede pogingen de rest van het orkest uit zijn ritme te halen. Dat dit uiteindelijk niet lukt, kan te maken hebben met de toch positieve visie op de mensheid van Carl Nielsen.

Met name  zijn symfonische werken stralen kracht, avontuur, durf en vernieuwing uit!

NIELSEN SYMFONIE 4 EN 5 NUMMER 402