Pergolesi – Stabat Mater
De Italiaan Giovanni Pergolesi (1710-1736) werd geboren in Pozzuoli als zoon van een schoenmaker. Hij heeft zijn korte leven hoofdzakelijk in Napels doorgebracht. Als twaalfjarige werd hij door een weldoener naar deze stad gestuurd om er muziek te studeren. Na zijn opleiding nam de prins van Stigliano hem in bescherming. Pergolesi, die viool en orgel beoefende, werd bekend door zijn komische opera’s, waarvan La Serva Padrona (De bazige meid) nog regelmatig uitgevoerd wordt. Als kind bezat Pergolesi een zwakke gezondheid. Later werd bekend dat hij aan tuberculose leed. Toen hij zijn einde voelde naderen, zocht hij onderdak in een klooster. Daar ontstond zijn beroemde Stabat Mater (Latijn voor ‘De moeder stond’).
Een van de mooiste, meest indringende stukken muziek uit de religieuze klassieke muziek is het Stabat Mater uit 1736 van Pergolesi. ‘Huilend stond de moeder aan de voet van het kruis, waaraan haar zoon te sterven hing’. Zo luidt de beginregel van het gedicht dat omstreeks 1300 geschreven werd ter ere van de Heilige Maria, staande onder het kruis van Jezus. Voor veel componisten was dit de aanleiding om een Stabat Mater te schrijven: Scarlatti, Vivaldi, Rossini, Dvorak, Szymanowski, Poulenc, Jenkins e.a.
Het werk van Pergolesi staat bol van de emoties. Zeer triest is het begin met het verdriet van Maria, doch het Stabat Mater eindigt met vreugde, Paradisi Gloria, de glorie van het Paradijs. Pergolesi schreef het stuk op verzoek van zijn broodheer. De reden zou zijn geweest dat men het bestaande Stabat Mater van Alessandro Scarlatti (1660 – 1725) te ouderwets vond.
Lange tijd gold het Stabat Mater van Pergolesi als hèt schoolvoorbeeld van eenvoudige en ontroerende kerkmuziek. Pergolesi schreef het werk voor twee stemmen, alt en sopraan (of hoge mannenstemmen), strijkers en orgel. Later is er een koor en orkest aan toegevoegd. Vooral de klaagzang aan het begin doet ons sterk aan het beroemde Requiem van Wolfgang Amadeus Mozart (1756 – 1791) denken. Zowel Pergolesi als Mozart componeerden hun meesterwerk in hun laatste levensjaar. Pergolesi werd slechts zesentwintig jaar, Mozart overleed op vijfendertigjarige leeftijd.
PERGOLESI STABAT MATER NUMMER 028
Nota bene
In de 15e eeuw kreeg het Stabat Mater de rol van hymne in de katholieke liturgie. Het werd dan gezongen op 15 september Het feest van de zeven smarten van Maria. Het Concilie van Trente verbood het echter vanwege de oneerbiedige meerstemmigheid en het gebruik van niet-Bijbelse teksten.
Velen componeerden een Stabat Mater, waaronder:
Des Prez, Di Lasso, Palestrina, Pergolesi, Charpentier, Tartini, Vivaldi, Haydn, Schubert, Rossini, Dvorak, A en D Scarlatti, Liszt, Kodaly, Verdi, Gorecki, Poulenc, Jenkins, Penderecki, Szymanowski, Pärt e.v.a.
