Sjostakovitsj – De Neus

Naar het verhaal De Neus (1836) van landgenoot Nikolaj Gogol schreef Dmitri Sjostakovitsj in 1928 zijn gelijknamige opera.

De Rus Dmitri Sjostakovitsj (1906 – 1975) geldt als een van de belangrijkste componisten van de twintigste eeuw. Hij was een wonderkind pianist. Als 13-jarige schreef hij zich in aan het conservatorium van Sint-Petersburg. Als 19-jarige vierde hij triomfen met zijn Symfonie 1, het begin van een lange reeks indrukwekkende composities waarin meestal niet nagelaten werd het regime van zijn geboorteland onder de loep te nemen.

Zo’n 100 jaar later baarde de jonge componist opzien met zijn surrealistische opera De neus, opus 15. Deze satire op de Russische maatschappij en het Tsarisme vergt tachtig medewerkers en ook nog eens een volle orkestbak waaronder negen slagwerkers. Het geheel speelt zich af in drie delen op verschillende locaties zodat je het idee hebt in een film terecht gekomen te zijn. Uiteraard werd de maatschappijkritische opera verboden en heeft zo’n 50 jaar moeten wachten op een uitvoering. De rode draad door de opera is communistisch van aard, elk individu en element heeft zijn eigen functie binnen een vaste hiërarchie. Het is een satire op een kleinburgerlijk milieu en de partij.

Een man, de politicus Kovaljov, wordt op een ochtend wakker zonder neus. De neus is een heer van stand geworden, hoger in rang dan zijn eigenaar die hij niet meer herkent. De hele opera zit de eigenaar zijn neus achterna. Maar de neus is een eigen leven gaan leiden. Het is bovendien voor Kovaljov een drama, de meer dan tachtig personen van alle rangen en standen onder ogen te moeten zien. Kovaljov wordt ontmaskerd als een politicus die zijn jonge medewerkster achternazit met zijn … neus?

Sjostakovitsj geeft de hoofdpersonen een begeleiding van een bepaald muziekinstrument zodat er een leidmotief wordt gecreëerd. In het begeleidend orkest zitten meer slagwerkers dan blazers. Solozangers, hoofdrolspelers en het koor geven het geheel een aanblik van een absurde mensenmassa. Je vergeet dat je naar een opera kijkt, een opera van een eenentwintigjarige, een opera zonder belcanto, maar heftig en agressief.

Heeft u een opmerking of aanmerkingen over dit item, horen wij dit graag van U.

SJOSTAKOVITSJ DE NEUS NUMMER905