Sjostakovitsj – Pianokwintet
De grote kracht van de Russische componist Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) zat in zijn vijftien machtige symfonieën. Men noemt deze symfonieën wel het muzikale dagboek van de componist. Het zijn symfonieën over politiek, oorlog en wantoestanden in de voormalige Sovjet-Unie.
Sjostakovitsj, die na de revolutie als een van de weinige kunstenaars in Rusland bleef wonen en werken, kreeg het herhaaldelijk met het Sovjetregime en de partijkrant De Pravda aan de stok. Dan weer werd de componist bijna verbannen naar barre oorden, dan weer werd hij overladen met prestigieuze prijzen.
Stalin zelf bemoeide zich ook met de muziek van Sjostakovitsj. De Sovjetleider had namelijk de stille wens dat de componist ooit een werk aan hem zou opdragen dat het niveau had van Beethovens Symfonie 9 (bijgenaamd de Koorsymfonie met de hit Alle menschen werden Brüder). Helaas voor Stalin liet Sjostakovitsj zich niet voor het karretje van de Sovjetleider spannen. Sjostakovitsj componeerde weliswaar een Symfonie 9, maar die was tot grote woede en frustratie van Stalin allesbehalve een eerbetoon aan hem en zijn regime. Behalve vijftien symfonieën schreef Sjostakovitsj ook vijftien indrukwekkende strijkkwartetten.
Vrijwel gelijk met zijn wereldberoemde Symfonie 7 (de Leningrad symfonie) met de indrukwekkende invasiemars, verscheen het Pianokwintet opus 57, dat gerekend mag worden tot het mooiste werk dat ooit uit zijn pen vloeide. (Een pianokwintet is een ensemble, bestaande uit vier strijkers en een piano, meestal met de bezetting van piano, twee violen, altviool en cello. Ook het stuk muziek dat voor deze bezetting is geschreven, wordt pianokwintet genoemd.)
Zoals met veel van Sjostakovitsj ‘muziek is het Kwintet een historisch weerspiegeling van zijn tijd. De muziek herbergt donkere somberheid maar ook optimisme en humor. Het werk beleefde zijn première in de winter van 1940 in het conservatorium van Moskou. De componist trad zelf als solist op, het Beethoven-strijkkwartet begeleidde hem. Opnieuw was iedereen, inclusief de Sovjetleiders, weer laaiend enthousiast over de componist.
Het Pianokwintet in g mineur opus 57 leverde Sjostakovitsj de Stalinprijs op, plus een geldbedrag van honderdduizend roebel. Nog steeds geldt het werk als een van Sjostakovits’ beste stukken kamermuziek.
SJOSTAKOVITSJ PIANOKWINTET NUMMER 200
Nota bene
Symfonie 4 was een onheilspellende werk. Na de uitvoering in 1936 reageerde de Pravda met vette zwarte letters op de voorpagina: Chaos in plaats van muziek. Eigenlijk was de componist al in afwachting van zijn arrestatie. Een koffer met eerste benodigdheden had hij al tijden klaar staan.
Als de dood was hij voor de reactie van dictator Stalin. En die was niet mis! Hij beloofde het opperhoofd het stuk te zullen reviseren.
Tijdens de herkansing in 1961 in Moskou toen Nikita Chroesjtsjov de nieuwe machthebber was bleek Symfonie 4 nauwelijks te zijn veranderd.
