Sjostakovitsj – Symfonie 01
Met zijn Symfonie 1 (1924-25) gaf de achttienjarige Rus Dmitri Sjostakovitsj (1906 – 1975) al direct zijn visitekaartje af. Het was zijn afstudeercompositie aan het conservatorium. Het stuk maakte indruk bij de directie en men besloot het uit te voeren. Het werd een overweldigend succes, en ook de pers – die hem later keer op keer te grazen zou nemen – had alle lof. Rusland had na Peter Tsjaikovski (1840-1893) een nieuw genie in haar gelederen!
De Symfonie 1 herbergt nog niet politieke bedoelingen die we later in zijn werk tegenkomen, al beweert de componist in zijn dagboeken dat hij altijd oorlog en wreedheid aan zijn muziek heeft verbonden. Het werk was volgens de critici eerlijk en oprecht, er zat geen (westerse) wanklank in. Nog steeds wordt Symfonie 1 door velen als Sjostakovitsj’s beste werk beschouwd.
De veel besproken symfonieën van Sjostakovitsj zitten boordevol politiek, dood, kommer en kwel. Werd het ene werk met open armen ontvangen, het andere werk werd door de Russische communistische partij de grond ingeboord met uitlatingen als: ‘Hij raapt wat klanken bij elkaar om interessant te zijn voor de elite, maar het volk begrijpt er geen reet van’.
Toegegeven, Sjostakovitsj is geen Beethoven en ook geen Tsjaikovski. Wel had hij voor die tijd zeer aparte ritmes, klanken en orkestkleuren bij elkaar bedacht, waar de mensen flink aan moesten wennen. Maar het was beslist geen Avant-gardistisch afval! Integendeel, het is heerlijk swingende symfonische muziek die je geen moment doet vervelen en die je op het puntje van je stoel laat zitten. Genieten geblazen dus. Reeds in zijn Symfonie 1 is het voor de componist zo kenmerkende slagwerk te horen. Het stuk ging in 1926 in het toenmalige Leningrad in premiere.
Zijn hele leven heeft Sjostakovitsj moeten slikken en buigen voor het Sovjet-regime. De componist verwachtte elk moment dat hij zou opgepakt worden. Het verhaal gaat dat hij ’s nachts met een koffertje naast de lift stond te wachten op zijn arrestatie en zijn verbanning.
SJOSTAKOVITSJ SYMFONIE 1 NUMMER 087
Nota bene
Vanwege zijn jongensachtig uitstraling schatte men de componist meestal tien jaar jonger. Hij had een glad gezicht met voor zijn ogen een donker brilmontuur met dikke glazen.
Hij was de enige Russische grootmeester die heel zijn leven na de revolutie zijn land trouw bleef. De meeste kunstenaars vluchtten naar het westen of waren inmiddels verbannen naar Siberië.
De geboorteplaats van Sjostakovitsj was Sint-Petersburg, toen nog Leningrad. Het was de stad die verbonden was met de verschrikkingen van de oorlog, maar ook de stad van de kunst.
