Tsjaikovski – Pianoconcert 2
Als jongeman onderging Pjotr Iljits Tsjaikovski (1840 – 1893) aanvallen van diepe neerslachtigheid, wanhoop en depressies. De componist zelf noemde deze dikwijls optredende dieptepunten ‘mijn kleine beroertes’. Veel hinder had Tsjaikovski van roddelende vrienden en kennissen die niet begrepen dat de musicus als kluizenaar leefde en het vertikte om een vrouw te zoeken. De componist sprak over ‘die ellendige kletskousen die hem het leven zuur maakten’ maar zweeg angstvallig over zijn homoseksualiteit. Ook sprak men laatdunkend over zijn westerse manier van componeren. ‘In de prullenbak er mee!,’ was een reactie van zijn leraar Rubinstein toen zijn leerling het Pianoconcert 1 voorspeelde. Een klap in het gezicht van de toch al niet zo stevig in zijn schoenen staande Tsjaikovski. Hevig teleurgesteld liep hij met het plan rond het componeren op te geven. ‘Ik ben een prutser, ik heb geen talent,’ zou hij zijn vrienden hebben laten weten.
De beginnende componist kreeg zijn revanche toen hij optrad als solist tijdens een grandioze uitvoering van zijn Pianoconcert 1 op de wereldtentoonstelling in Parijs. En terecht, want wie kent niet het machtige openingsmotief uit dit werk?! Het motief van slechts vier tonen met daaropvolgend een schitterende orkestmelodie. Overigens werd hem door tegenstanders verweten dat er al eerder een compositie was gebouwd om vier tonen: Symfonie 5 van Beethoven. Maar het concertpubliek omarmde de componist en zijn pianoconcert. Tsjaikovski voelde zich door zijn opkomende populariteit gesterkt om een nieuw pianoconcert te schrijven. Hij voltooide zijn Pianoconcert 2 in 1880. Het werd door vriend en vijand positief ontvangen.
Het Pianoconcert 2 begint met een stoer thema voor het orkest welke met grootse akkoorden door de piano wordt overgenomen. Een teder tweede thema door de klarinet wordt door de piano herhaald. Na een korte cadens volgt een grootse cadens waarin de pianist zijn virtuositeit kan demonstreren. Het hoofdthema met vele variaties volgt, waarna het orkest met een briljant slotstuk het eerste deel afsluit. Opvallend is de innige vioolsolo die het tweede deel opent en even later een duet aangaat met de cello, waarna uit het niets de piano het zacht en teder weer overneemt. Op dat moment klinkt de mens, de melancholieke Tsjaikovski. Een prachtig moment uit het Pianoconcert 2 dat velen ontroert. Met temperament, ja met vuur dient het slotdeel gespeeld te worden, schrijft de componist voor. Als dit inderdaad zo geschiedt zal het Pianoconcert 2 in totaliteit zeker niet onder doen voor het Pianoconcert 1.
TSJAIKOVSKI PIANOCONCERT 2 NUMMER 565
