Wagner – Tristan und Isolde
Fans van de Duitse componist Richard Wagner (1813 – 1883) noemen het liefdesdrama Tristan und Isolde (1859) de beste opera uit de geschiedenis. Men beschouwt het werk als een mijlpaal in de westerse muziekgeschiedenis.
De opera bestaat uit 3 aktes. Zowel de muziek als het libretto zijn van de componist. Naar verluid is het liefdesdrama mede ontstaan door toedoen van Wagners eigen, vaak ongelukkige liefdesleven. In 1857 was Wagner volledig in de ban van Mathilde Wesendonck, de vrouw van zijn weldoener. In Tristan und Isolde zocht hij een uitlaatklep voor zijn soms onmogelijke liefdes. De opera duurt ca vier uur.
Een beroemd geworden moment uit de opera is het zogeheten Tristan-akkoord. Dit striemende akkoord is aan het begin van de opera te horen. Aan het slot, terwijl Isolde over het dode lichaam van Tristan buigt, zingend haar indrukwekkende aria Liebestod wordt het dissonante Tristan-akkoord uit de openingsmaten eindelijk opgelost. Zelfs niet-Wagner liefhebbers loven de liefdesdood, het jammerlijke slot van de opera!
Vanaf 1860 werd de Tristan tevergeefs aan verschillende operahuizen aangeboden. Ook zangers en zangeressen hadden hun bedenkingen over de opera. Pas in 1865 ging het werk in München in première onder leiding van de beroemde dirigent Hans van Bülow. (Een vervelende bijkomstigheid was dat Wagner op dat moment een verhouding had met de echtgenoot van Van Bülow. Zij zou later Wagners vrouw worden.)
In het kort het verhaal van Tristan und Isolde: Aan boord van een schip bevindt zich prinses Isolde. Zij is tegen haar zin als bruid op weg naar de oude koning Marke. Zij ziet ridder Tristan aan het roer staan. Zij herkent hem als de moordenaar van haar verloofde. Isolde had zich al op hem willen wreken, maar kon hem eenvoudigweg niet doden. Nu voelt zij zich gegriefd omdat Tristan geen notie van haar neemt. Als hij uiteindelijk bij haar komt, schenkt zij voor beiden een beker gif in, doch in werkelijkheid is het een liefdesdrank.
Koning Marke is op jacht. Isolde wacht smachtend op Tristan. De geliefden vallen elkaar in de armen en er volgt een liefdesduet, op het hoogtepunt onderbroken door de wacht (Einsam wachtend in der Nacht). Dan wordt Tristan verraden en wordt geveld door een zwaard. De zwaargewonde Tristan wacht op Isolde die hem zal genezen (Isolde is beroemd om haar geneeskunde). Als Isolde arriveert scheurt Tristan zijn verbanden af en sterft in haar armen. Dan verschijnt koning Marke. Deze wil Tristan vergeven en hem Isolde schenken. Hij komt te laat, en het enige wat hem rest is toe te kijken hoe Isolde, over Tristan gebogen, haar geliefde volgt en sterft. Isolde zingt haar beroemde Liebestod.
RICHARD WAGNER TRISTAN UND ISOLDE NUMMER 161
Nota bene
Zijn vader werkte bij een rechtbank in Leipzig. Een oom wakkerde zijn belangstelling aan voor Shakespeare, Goethe, Dante en de Griekse mythologie. Vanaf die tijd las hij alles over goden en helden. Op zijn veertiende schreef hij een verhaal met daarin geweld, liefde, geesten en hekserij. Na het schrijven hiervan dacht hij erover om er een opera van te maken.
Hoewel hij de muziek van Beethoven verslond had Wagner zelf geen professionele muziekopleiding genoten. Wel volgde hij aan de universiteit colleges over muziektheorie. Zijn hoofdvak was wijsbegeerte. Hij was 19 toen hij zijn enige symfonie componeerde en twintig zijn eerste opera, Die Feen.
