Vaughan Williams – Symfonieën

De Engelse componist en pionier van de oude Engelse muziek Ralph Vaughan Williams (1872-1958) was een van de meest opvallende Engelse componisten uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Zijn oeuvre bestaat uit 9 symfonieën, liederen, koorwerken, alsmede opera’s, filmmuziek, kamermuziek en religieuze werken. Een zeer belangrijk en vroeg werk van hem was Variaties op een thema van Thomas Tallis. Dit prachtige stuk componeerde Williams in 1910. Behalve componist was Vaughan Williams zeer actief in het Engelse muziekleven en in de politiek. Hij was leraar, organist, schrijver, dirigent en een verwoed verzamelaar van de Engelse volksmuziek. Eén van zijn idealen was te breken met de overheersende Duitse romantische muziektraditie. In 1934 verscheen zijn boek National Music.

Symfonie 1 van Vaughan Williams heeft de bijnaam A Sea Symphony. Het werk werd voltooid in 1909. (A Sea Symphony is als zelfstandig item in het archief opgenomen.)

Symfonie 2 met de bijnaam A London Symphony verscheen in 1914. Het zou de sfeer en geluiden van de grote stad Londen moeten oproepen.

Symfonie 3 uit 1921, voor sopraan en orkest, staat bekend onder de naam A Pastoral Symphony. Dit werk werd geschreven tijdens de Eerste Wereldoorlog toen Williams als militair in Frankrijk vertoefde. De componist noemt het zelf oorlogsmuziek in een prachtig landschap. Muziekgeleerden noemen het zelfs een Oorlogsrequiem.

Symfonie 4 werd in 1935 voor het eerste uitgevoerd. Het lijkt alsof de componist wil breken met zijn eerdere symfonieen. Williams verontschuldigt zich hierover: De muziek diende zich zo aan. En ja, dan moet ik het opschrijven. En inderdaad, echt zingbare melodieën onbreken. Voor Williams begrippen klinkt Symfonie 4 nogal heftig, boos en dissonant.

Symfonie 5 werd gecomponeerd toen Vaughan Williams de zeventig reeds was gepasseerd. Onder leiding van de componist werd Symfonie 5 in 1943 voor het eerst opgevoerd in de Royal Albert Hall te Londen. Een gemakkelijk in het gehoor liggende symfonie, aldus muziekrecensenten uit die tijd. Er wordt aangenomen dat de componist geen buitenmuzikale gedachten had tijdens het schrijven van het werk. De Symfonie 5 wordt dus aangeduid als absolute muziek. Wel gebruikte Williams thematisch materiaal uit zijn opera The Pelgrim’s Progress. De componist zelf beweert dat het geen programmatische inslag heeft. Het zou dus om een absoluut stuk (zonder verhaal) muziek gaan. Het is een symfonie die je aan de Fin Jean Sibelius doet denken, net als Williams een nationalist.

Simfonie 6 werd voor het eerst uitgevoerd onder leiding van de Engelse dirigent Sir Adrian Boult. Het werk stamt uit 1947. Volgens zeggen had de componist de verschrikkingen van de oorlog in gedachten toen hij het werk componeerde. Het werk is ongehoord fel afgewisseld met diepe treurigheid. Williams kenners verwijzen naar de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.

Symfonie 7 voor orkest, sopraan en vrouwenkoor uit 1952 heeft als bijnaam Antartica. Het orkest is flink uitgebreid met slagwerk. In het 3^e deel wordt er een orgel voorgeschreven. In het 5^e deel zingen de vrouwen op vocalen. De componist liet zich inspireren door filmmuziek over een expeditie naar de zuidpool. Flarden muziek uit deze film gebruikte en bewerkte Williams in zijn Symfonie 7. Het werk bevat 5 delen. Elk deel heeft een ondertitel betreffende indrukken van het zuidpoolgebied.

Symfonie 8 had zijn premiere in 1956. Het betreft een korte symfonie met veel slagwerk. Het stuk staat in d mineur. Het tweede deel is een mars waarin blazers de hoofdrol spelen. Het is alsof je luistert naar een militaire kapel. Het derde deel is bestemd voor de strijkers. Duidelijk kijkt Williams hier naar J.S.Bach. In het 4^e deel speelt het slagwerk een hoofdrol.

Symfonie 9 in e mineur is de laatste symfonie van Vaughan Williams. Kort voor Williams dood (1958) was de premiere. Opvallend is het gebruik van de bugel (flügelhorn) en saxofoons in Symfonie 9. Volgens de componist betreft het geen programmamuziek. Muziekgeleerden hoorden er echter het Engelse landschap in. De meeste critici schreven niet positief over Symfonie 9. Toch waren er ook stemmen te horen die het aanduidde als de beste symfonie.  Oordeelt u zelf.

VAUGHAN WILLIAMS SYMFONIEEN NUMMER 201