Bartók – Muziek voor snaarinstrumenten, slagwerk en celesta
Béla Bartók (1881-1945) werd geboren in een plaatsje (in regio Banat) dat momenteel in Roemenië ligt. Thans beschouwt men hem als een Hongaars componist. Zijn vader, een amateurmusicus, stierf toen Bartók nog een kind was. Zijn moeder was pianolerares en moest met lesgeven haar brood verdienen. Zij was zich zeer bewust van de talenten van haar zoon en probeerde in de grote stad werk te vinden zodat Béla goede leraren zou krijgen. Reeds op zijn negende componeerde Bartók zijn eerste werken.
Het Concert voor snaarinstrumenten, slagwerk en celesta uit 1936 van de Hongaar Bartók is een groot abstract klankschilderij. De compositie behoort ongetwijfeld tot de beste werken van de moderne muziek van de twintigste eeuw en is zodanig de geschiedenis in gegaan als meesterwerk. Het ging in 1937 in het Zwitserse Bazel in premiere.
Zelfs de anti moderne luisteraar moest toegeven hier met een prachtig stuk werk te doen te hebben. Van alle klankmogelijkheden en effecten is gebruik gemaakt. Zowel instrumenten apart als instrumentengroepen. Effecten die tot 1936 nog nauwelijks gehoord waren komen hier uitgebreid aan de orde: glissando (glijden van de ene naar de andere toon) in de harpen, pauken voorafgegaan of opgevolgd door gedempte strijkers groepen, de sterk hamerende piano, de xylofoon en glinsterende celesta-klanken (een celesta is een klavierinstrument met metalen staafspel). De celesta aangevuld met gedempte strijkers vervult in het tweede deel, waarin een welluidend thema, een hoofdrol.
De bedoeling is dat er 2 strijkorkesten symmetrisch in een halve cirkel zijn opgesteld met de slagwerkgroep, piano en celesta, in het midden. Slagwerk en toetsinstrumenten bestaan uit xylofoon, snaredrum, cimbalen, tam-tam, basdrum, pauken, piano en celesta. Het stuk duurt ca 30 minuten. De delen zijn Andante – Allegro – Adagio – Allegro molto.
Het schoonste, het diepzinnigste en meest indringende deel is het Adagio. Op meesterlijke wijze wordt hier door de componist een imponerend stuk nachtmuziek neergezet. Er is een hoofdrol voor de xylofoon. Een veld van krioelende insecten wordt voorgesteld door een duister gewemel van glissando’s, tremolo’s, grillige motieven en klanklagen. Een geliefkoosd effect is het pauken glissando, dat herhaaldelijk naar boven komt in deze geheimzinnige nachtelijke wereld.
Bartoks meesterwerk werd naderhand gebruikt in tal van film, documentaires, tv-series, boeken en zelfs hip-hopmuziek.
Heeft u een opmerking of aanmerkingen over dit item, horen wij dit graag van U.
BARTÓK MUZIEK VOOR SNAARINSTR. SLAGWERK EN CELESTA NUMMER060