Schönberg – Verklärte nacht
Als jongen van amper tien jaar oud had de Oostenrijker Arnold Schönberg (1874-1951) zichzelf viool en cello leren spelen. De componist Zemlinsky bracht hem de eerste muziekleer bij. Onder invloed van Wagner en Mahler begon hij zijn componistenloopbaan.
Schönberg wordt als een van de leidende componisten van de twintigste eeuw genoemd, in het bijzonder vanwege zijn atonale muziek. Hij was de leider van de zogeheten Tweede Weense school (Eerste Weense school: Haydn, Mozart en Beethoven). De andere leden waren Alban Berg (1885 – 1935) en Anton Webern (1883 – 1945). Schönberg verklaarde dat de traditionele tonaliteit dood was. Alle tonen van een toonladder moesten even belangrijk zijn. Het gevolg was dat hij muzikaal soms nauwelijks meer te volgen was. Door het schrikbewind van Hitler moest Schönberg Europa ontvluchten, het naziregime had zijn muziek als entartet bestempeld en mocht niet uitgevoerd worden. Nadien woonde hij in armoede in een randgemeente van Berlijn waar hij tot 1933 verbleef en naar de VS verhuisde waar hij in 1942 de Amerikaanse nationaliteit verkreeg. Hij stierf in Los Angeles.
Het strijksextet Verklärte Nacht uit 1899 is het eerste symfonisch gedicht voor kamerorkest. Kamermuziek voor de grote zaal, zo wordt de compositie wel omschreven. Verklärte Nacht is romantisch van opzet en herbergt een rijkdom aan harmonie en kleur. Toch veroorzaakte de première in 1902 onbegrip bij het publiek en ontving het een hevige negatieve kritiek. Men was nog niet toe aan de gewaagde harmonieën en de veelvuldig toegepaste chromatiek. Het stuk werd vanwege zijn atonaliteit door de Weense autoriteiten verboden. Het sextet werd in 1917 door de componist zelf gearrangeerd voor strijkorkest.
Schönberg koos een voor die tijd gewaagd onderwerp uit voor zijn strijksextet: het gedicht Zwei Menschen van Richard Dehmel. In het geheim en in de donkere nacht ontmoeten twee verliefden elkaar. Zij vertelt dat zij een kind verwacht van een ander. Hij zweert haar ondanks haar misstap eeuwige trouw en zal zich de vader van het kind noemen.
Heeft u een opmerking of aanmerkingen over dit item, horen wij dit graag van U.
SCHONBERG VERKLÄRTE NACHT NUMMER 345
Nota bene
Dodecafonie of Twaalftoonstechniek werd in de jaren twintig van de 20e-eeuw ontwikkeld. Het betreft een compositiemethode waarin alle twaalf tonen uit de chromatiek voorkomen en waarin geen toon belangrijker mocht zijn dan een andere. Alle twaalf tonen dienden even vaak voor te komen in een compositie. Hiermee vervalt het principe van een tonica oftewel grondtoon. Dit alles levert atonale muziek op.
Een van de grondleggers van de dodecafonie was Arnold Schönberg. In de jaren twintig schreef hij met deze nieuwe compositietechniek de eerste drie werken: Fünf Klavierstücke, Serenade, Blaaskwintet.