Boulez – Le Marteau sans maitre
Pierre Boulez (1925 – 2016) werd geboren in de Franse gemeente Montbrison, ten zuiden van Lyon. In 1942 kwam hij als 17 jarige terecht in de conservatoriumklas van avant-gardist Olivier Messiaen. Deze componist zou later grote invloed hebben op zijn composities. Door toedoen van Messiaen ontdekte Boulez de twaalftoonstechniek (een compositietechniek waarbij alle 12 tonen uit het octaaf even belangrijk zijn). Later zou Boulez zich bezighouden met de seriële muziek, een op de wiskunde geschoolde manier van componeren waarbij niet alleen iedere noot even belangrijk is maar ook toonduur enz. Sleutelwoorden van het werk van Boulez: steriele muziek, abstractie, experiment, elektronica en toevalsmuziek. Veel van zijn werken lichtte hij toe in publicaties.
Boulez groeide uit tot een boegbeeld van de avant-garde. Het grote concertpubliek haakte echter af door het ontbreken van herkenbare melodieën. Fans van Boulez daarentegen lieten weten dat muziek niet altijd hoeft te behagen, maar dat je onbevooroordeeld moet luisteren. Het zou best eens kunnen dat de muziek van Boulez pas later begrepen wordt (net als bij Mahler).
Platenmaatschappijen brachten kortgeleden op maar liefst 11 cd’s zijn complete oeuvre uit. Als dirigent maakte hij furore door moderne werken op de lessenaars te zetten van componisten als Schönberg, Stravinsky, Berg, Varese en Bartok. Ook dirigeerde Boulez stukken van popfenomeen Frank Zappa.
Naast het beroemde museum Centre Pompidou werd in 1977 het Franse instituut voor wetenschap over muziek en geluid, avant-garde en elektro-akoestische muziek (IRCAM) geopend, waarvan Boulez de leiding kreeg.
In de jaren 50 van de vorige eeuw schreef Boulez Le Marteau sans maitre (De hamer zonder meester). Het spraakmakende muziekwerk voor altstem en klein ensemble werd geschreven op teksten van de surrealist René Char. Het stuk herbergt verschillende stromingen uit de moderne muziek, zoals jazz, Afrikaanse en Japanse muziek. Traditionele westerse muziek kwam niet in het stuk aan de orde. Geen gemakkelijke muziek voor de toehoorder en niet eenvoudig om uit te voeren. De instrumenten, behalve de zangstem, die Boulez voorschrijft zijn o.a. altfluit, altviool, gitaar, xylorimba, vibrafoon en klein slagwerk.
BOULEZ LE MARTEAU SANS MAITRE NUMMER 641
Nota bene
In de seriële muziek zou iedere noot even belangrijk moeten zijn, ook maat en tijdsduur. Niks geen tonica, Dominant, voorhouding, en noem maar op. Ga d’r maar aanstaan. Pierre Boulez propageerde deze op wiskunde gebaseerde componeerwijze. Muziek gecomponeerd van voor de twee wereldoorlogen hadden iets gevaarlijks gekregen.
Kampbeulen in Auschwitz konden overdag gewetenloos moorden, ’s avonds genoten zij van Beethoven en Schubert…
Wat er tot nu toe gecomponeerd was zou eigenlijk niet meer gespeeld moeten worden, waren zijn woorden. Het was overigens wel een feit dat Boulez als een super dirigent werken van Mahler, Stravinsky en Debussy op de plaat vastlegde.