Moessorgski – Schilderijententoonstelling
De pianocyclus Schilderijententoonstelling behandelt een muzikale impressie van tien schilderijen gemaakt door de Russische kunstenaar Viktor Hartman (1834 – 1873), die architect, ontwerper, volksschilder en beeldend kunstenaar was in Sint Petersburg. Hartmans veelzijdige oeuvre omvat naast balletontwerpen ook stedenbouwkundige objecten waaronder de gigantische poort voor de stad Kiev.
De componist Modest Moessorgski (1839-1881) bezocht in 1874 een herdenkingstentoonstelling over Hartman die dat jaar was overleden. Moessorgski kwam op het idee de indrukken van de tentoonstelling in muziek om te zetten. Het werd een rijk gevarieerd werk en een van de meest spraakmakende pianocomposities van de negentiende eeuw. Mede door de fantastische bewerking voor symfonieorkest (1922) door de Fransman Maurice Ravel (1875 – 1937) werd de Schilderijententoonstelling een grote klassieke hit.
De Schilderijententoonstelling begint met een wandeling, de Promenade genoemd. Tussen de meeste schilderijen keert het thema van de Promenade terug.
De schilderijen: 1. Gnomus. Een strompelende, mismaakte dwerg. 2. Het oude kasteel. Een troubadour zingt een treurig lied. 3. Tuileries. Spelende kinderen in een park in Parijs. 4. Bydlo. Het moeizaam voort sjokken van een Poolse ossenwagen. 5. Ballet van kuikens. Ballet van kuikentjes in hun eierschalen 6. Samuel Goldenberg. De rijke Samuel Goldenberg in discussie met een arme geloofsgenoot. 7. Limoges. Markttafereel. 8. Catacomben. De koning van de dood. 9. Baba Yaga. Sprookjesheks in haar griezelige hut, plus een heksensabbat. 10. De grote poort van Kiev (naar een ontwerp van Hartman).
De Schilderijententoonstelling is een veel bewerkt pianostuk. Behalve voor symfonieorkest bestaan er uitvoeringen voor orgel, piano met strijkkwartet, rockgroep (Emerson Lake en Palmer), synthesizer, (Tomita), beiaard, harmonie en fanfare, etc.
MOESSORGSKI SCHILDERIJENTENTOONSTELLING NUMMER 041
