Berg – Wozzeck
De Oostenrijker Alban Berg (1885-1935) behoorde tot een Avant-gardistische groep van componisten die zich de Tweede Weense School noemde. De manier van componeren van de groep bracht een schok teweeg aan het begin van de 20e eeuw. Alban Berg, Anton Webern en Arnold Schönberg braken de banden met de traditionele muziek door geen tooncentrum (toonladder/toonsoort) te gebruiken. Melodie was hierdoor ver te zoeken. De drie genoemden ijverden zich voor de twaalftoonstechniek ook wel dodecafonie genoemd (dodeka = twaalf), een manier van componeren waarbij men er van uit gaat dat alle twaalf tonen uit de toonladder gelijkwaardig zijn.
Van 1915 tot 1917 diende Berg in het Oostenrijkse leger. Uit deze tijd stamt zijn spraakmakende opera Wozzeck. Ondanks de zeer complexe, en voor sommigen moeilijk aanvaardbare muziek wist Berg een drama neer te zetten dat menigeen de rillingen over de rug deed lopen. ‘Een heuse nachtmerrie’ werd zijn werk door een criticus genoemd. Het werk wordt thans beschouwd als een hoogtepunt van het expressionisme in de muziek. De opera telt 3 akten, onderverdeeld in 15 scènes. De componist droeg zijn opera op aan Alma Mahler, de echtgenote van Gustav Mahler. Wozzeck heeft uiteindelijk veel invloed gehad op het hedendaagse muziektheater.
Berg haalde zijn inspiratie uit het gelijknamige toneelstuk van de Duitse schrijver George Büchner (1813 – 1837). Een donker verhaal over waanzin en moord. Het is de waargebeurde geschiedenis van soldaat Wozzeck die na de moord op zijn vriendin op de markt in Leipzig met het zwaard wordt omgebracht. Na het toneelstuk gezien te hebben was Berg vastberaden een opera te maken. In 1915 schreef hij de eerste schetsen Hij hield zich hierbij niet altijd aan het verloop van het toneelstuk. Het verhaal vertelt ons over de armzalige soldaat Wozzeck die zijn geliefde onderhoudt door zijn lichaam te laten onderwerpen aan de meest verschrikkelijke experimenten door een geesteszieke arts. Als Wozzeck bemerkt dat zijn meisje hem bedriegt (met een tambour-maître) vermoordt hij haar en verdrinkt zich.
BERG WOZZECK NUMMER 458
Nota bene
De lyrische Suite van Alban Berg is een monument in de klassieke muziek. Het stuk, een strijkkwartet bleek een liefdesverklaring aan zijn minnares.
Een ideaal huwelijk, zo omschreef zijn vriendenkring het echtpaar Alban en Helena. Totdat hij in Praag de jonge moeder en beeldschone Hanna ontmoette. Gek was hij van haar en haar lingerie.
In de zes delen van de suite laat Berg hun korte samenzijn klinken: Ontmoeting – Portret van Hanna – Liefdesverklaring – Hartstocht – Kwelling van afscheid – Verlangen en verdriet.
